ایران در سال ۱۳۰۳ خدمت سربازی را در کشور اجباری کرد. در سال ۱۳۶۳، قانون خدمت وظیفه عمومی در مجلس شورای اسلامی ایران تصویب شد و به موجب ماده چهارم آن، خدمت وظیفه عمومی در کشور ۳۰ سال تشخیص داده شد که شامل بر دوره خدمت ضرورت نیز میشود.
این دوره به چهار قسمت تقسیم شد و دو نخست آن، به نام خدمت ضرورت برای دو سال کامل تصویب شد. این دوره هماکنون در ایران، ۲۱ ماه است و برای پسران پس از رسیدن به شرایط مشخص، از جمله سن و دانشجو نبودن، به شکل اجباری اجرا میشود.
در دنیای امروز، ۱۲۳ کشور خدمت وظیفه اجباری ندارند، ۶۰ کشور از ترکیب نیروهای داوطلب و اجباری استفاده میکنند و ۱۷ کشور دنیا، از جمله ایران، سربازی اجباری به مدت بیش از یک سال به اجرا میگذارند.
قانون خدمت ضرورت سربازی، موارد مختلفی را مشخص کرده است که بر اساس آن، افراد میتوانند درخواست معافیت از سربازی خود را ارائه دهند. در بخش پنجم این فهرست، یعنی «بیماریهای روانپزشکی»، بند ۸ به طور مشخص میگوید:
«اختلال رفتار (عدم تعادل عصبی و روانی) و کژخوئیها به طوری که مغایر شئونات نظامی باشد همچنین انحرافات اخلاقی و جنسی مانند ترانس سکسوالیسم، معاف دائم».
بر این اساس، جمهوری اسلامی ایران، دگرباشان جنسی (شامل بر همجنسگرایان، تراجنسیها و دوجنسهها) را «بیمار روانی» درنظر میگیرد و بعد از آزمایشهای پزشکی که میتواند شامل بر معاینه فیزیکی معقد نیز باشد، به افراد معافیت دائم میدهد.
این گونه معافیتها، در زمینه بیماریهای روانپزشکی قرار میگیرد و افراد معاف شده، ممکن است برای گرفتن برخی امکانات (مانند برخی مجوزهای کار یا گواهینامه رانندگی) همچنین حضور در برخی مشاغل (اغلب مشاغل دولتی)، نیازمند به گذراندن تستهای روانپزشکی گردند.
همچنین مقامات سازمان نظام وظیفه ایران، در اغلب موارد از افرادی که خود را دگرباش جنسی معرفی میکنند، میخواهند تاییده یک روانپزشک معتبر به همراه داشته باشند و یک عضو از افراد درجه یک خانواده آنان نیز همراهشان باشد.
- راهنمای معافیت سربازی نوشته شده توسط رهام در سال ۱۳۸۹، این متن تا به امروز، تنها جزوه بهنسبت جامع در این موضوع است که منتشر شده است و بر اساس تجربه فردی، موضوع معافیت را توضیح میدهد.
- همین جزوه در وبلاگ پنج پسر
- شیرین عبادی، برنده جایزه نوبل صلح: کسی که از پشت بام جار نزند، میتواند به راحتی به عنوان یک همجنسگرا در ایران زندگی کند
- پاسخ آرشام پارسی به بحث شیرین عبادی در موضوع معافیت سربازی دگرباشان جنسی ایرانی
- وبلاگ «همجنسگرایی یک پدیده طبیعی است»، یادداشت «معاف شدن از خدمت سربازی و فرار اجباری برخی از همجنسگرایان از ایران»
- نکتههایی در موضوع «معافیت سربازی همجنسگرایان» در وبلاگ پسر گی کرمانی
- سوالهایی که در جریان معافیت سربازی دگرباشان جنسی ایران پرسیده میشود و پیشنهادهایی برای پاسخ به این سوالها
- تالار گفتگو: درباره معافیت سربازی به دلیل همجنسگرایی
- حدف کد بیماری روانی از کارت معافیت سربازی تراجنسها در ایران
- بیبیسی فارسی: روز جهانی مبارزه با هموفوبیا و مشکلات همجنسگرایان ایران
- مشکلات تراجنسیتیها و خدمت سربازی
- تبعیضهای حقوقی علیه اقلیتهای جنسی
- همجنسگرایان ایرانی لب به سخن میگشایند